De titel van het hoofdstuk is heel bewust ‘sabbat en zondag’ en niet ‘sabbat of zondag’, want het zijn twee aparte dagen. De sabbat is door God Zelf ingesteld en de zondag door de kerk. Het is mijn verlangen dat we gaan beseffen hoe het één en ander ontstaan is en waarom we bepaalde instellingen en/of inzettingen zo vieren en onderhouden. Dit gebeurt namelijk vaak zonder enig besef!

Ik heb mij er vaak schuldig aan gemaakt om bepaalde zaken en opvattingen van anderen te verwerpen, af te keuren of zelfs godslaster te noemen, terwijl ik mijzelf er nog nooit in verdiept had. Hoe kon ik zo veroordelend zijn naar anderen die oprecht God wilden dienen? Die het alleen niet deden zoals het mij goeddunkte of zoals ik het geleerd had? Ondanks dat ik geen levend geloof had wist ik het allemaal toch beter! Ik had mijn oordeel altijd snel klaar staan en daar heb ik spijt van, maar ik mag weten dat het mij vergeven is, door Zijn bloed!
De Bijbel kan dan misschien wel op vele manieren uitgelegd worden, maar de vervangingsleer is geen Bijbelse leer. Deze uitleg is gegrond op menselijke aanpassingen en veranderingen! God is onveranderlijk en daarom is Zijn woord, de Bijbel, onveranderlijk! Als God iets aan de één belooft zal Hij het nooit afpakken en aan de ander geven. Zo zijn de beloften voor Israël nooit afgepakt en aan het christendom gegeven. Zou God de wetten, aan Mozes en Israël gegeven, afpakken of liever gezegd, veranderen en dan aan een ander volk geven?  De sabbat, als eeuwige instelling (Exodus 31:12-17), zomaar veranderen en er de zondag van maken?

Laat ik een groot misverstand uit de wereld helpen, want de sabbat was en is nog steeds de zaterdag,  de 7de dag van de week. Wereldwijd houden joden nog steeds de sabbat. Wie al wel eens in Israël is geweest, weet dat de sabbat nog steeds landelijk gevierd/gehouden wordt. Uitzonderingen daargelaten, maar zelfs de Israëlische vliegtuigen vliegen niet en het (trein)verkeer ligt plat. De zondag is ook géén ‘nieuw testamentische sabbatsdag’, zoals ik een predikant de wet heb horen voorlezen. Dat noem ik nou de mensen een bedekking (mee)geven en Gods woord verdraaien, zodat het in het christelijke plaatje past.

Het gevaar is (en dat is ook gebeurd) dat door de vervangingsleer alle instellingen van de sabbat over worden en zijn gezet naar de zondag. Zo maak je er voor de  mensen een bekrompen dag van. Een dag vol met allemaal wetjes en regeltjes, door de mensen gemaakt. Bijvoorbeeld zaterdagavond voor twaalf uur thuis zijn, want de zondag is ‘heilig’.  Helaas een vaak letterlijke rustdag. Misschien wel begrijpenlijk, want als je niks kan en mag doen dan kun je ook niet anders dan uitrusten van de hele week werken.  Zou God dan zo de rustdag bedoeld hebben? Zou je die (vrije) dag niet moeten zien als een kado van God? Eén dag in de (drukke) week waarop je er voor elkaar kan zijn, voor je man, voor je vrouw, voor je kinderen. Samen genieten van al het goede dat God ons, door genade, geeft. Eén dag in de week waarin je (meer) tijd hebt voor God en om je (nog meer) te verdiepen in geestelijke dingen. Misschien niet een dag die vol gepland staat met diverse klussen maar gewoon een dag waarin je tijd hebt voor elkaar! De één zal deze dag daardoor anders invullen dan de ander, maar laat elkaar daar alsjeblieft vrij in en veroordeel elkaar niet!

Het argument dat gebruikt wordt om de zondag te benoemen als de ‘door God geheiligde en apart gezette dag’ wordt gehaald uit Joh.20:19 en Hand.20:7. Kun je uit deze teksten opmaken dat God de sabbat heeft afgeschaft en dat de zondag nu geheiligd is? Ik denk het niet, want als je verder leest dan staat er in Joh.20:26 dat ze 8 dagen later bij elkaar waren. Joh.20:19 is dus op zondag en Joh.20:26 zou dan op maandag geweest zijn. Je zou zelfs bij vers 19 kunnen zeggen dat dit w.s. al op maandag was, want ze waren op de eerste dag van de week `s avonds bij elkaar (ws ná zonsondergang). In het jodendom is een dag van zonsondergang tot zonsondergang. Vers 20 zou dan zelfs al op dinsdag kunnen zijn. Het zijn speculaties, maar u ziet dat je niet van één tekst uit kan gaan en vervolgens conclusies kunt trekken. Het zou anders dus betekenen dat de rustdag vóór Jezus opstanding op de zaterdag (sabbat) was en dat het ná Zijn opstanding ineens door God is veranderd?!  In Luk.23:56 staat dat al Zijn bekenden (vers 49), Zijn Joodse vrienden, de sabbat gingen houden, ‘overeenkomstig het gebod’ (vers 56b). Als God het niet in Zijn woord heeft opgetekend, wie zijn wij dan om het zomaar te veranderen. Maar het is wel gebeurd. Door allemaal christelijke theorieën lijkt het te kloppen, maar in de profetieën wordt er al voor veranderingen gewaarschuwd (Daniël 7:25)! Ook Paulus waarschuwt hiervoor in Hebr.10:28, dat we niets aan de wet van Mozes mogen veranderen. Diezelfde waarschuwing geeft Jezus ook in Matt.5:19.

Wat vooral ook opvalt in Handelingen is, dat de gelovige heidenen op de sabbat samenkwamen met de joden in de synagoge. Zullen de gelovige heidenen van toen Jes.56:6-7 anders begrepen hebben dan de meeste gelovigen tegenwoordig? Er staat nl; "En de vreemdelingen die zich bij de HEERE voegen om Hem te dienen en om de Naam van de HEERE lief te hebben, om Hem tot dienaren te zijn; allen die de sabbat in acht nemen, zodat zij hem niet ontheiligen, en die aan Mijn verbond vasthouden: hen zal Ik ook brengen naar MIjn heilige berg, en Ik zal hen verblijden in Mijn huis van gebed. Hun brandoffers en hun slachtoffers zullen welgevallig zijn op Mijn altaar. Want Mijn huis zal een huis van gebed genoemd worden voor alle volken".  De zondag als rustdag en een kerkgebouw bestonden toen nog helemaal niet! In het vorige tekstgedeelte gaat het over de vreemdelingen (heidenen) die de sabbat (zaterdag) in acht nemen en die verblijd worden in Zijn huis van gebed (synagoge). Uit de volgende teksten is ook op te maken wie er op de sabbat naar de synagoge kwamen, nl.: Joden en gelovigen uit de heidenen: Hand.13:14/13:26, Hand.13:42-43, Hand.16:13-14, Hand.17:10/17:12, Hand.17:17, Hand.18:4. Ook is op te maken uit Hand.15:21 dat Paulus er van uit ging dat de gelovigen uit de heidenen elke sabbat naar de synagoge gingen.  Het is ook bekend dat de eerste gelovigen, naast de sabbat, ook wel op zondagochtend een dienst hadden. Een dienst ter nagedachtenis van de opstanding van Jeshua, maar na die samenkomst gewoon weer naar hun werk gingen. Dus niks geen zondagsrust!

Het is natuurlijk niet verkeerd om op zondag in Zijn naam een samenkomst te hebben. Maar het zou dus ook op een andere dag in de week kunnen. Alleen als je van de zondag gaat zeggen dat het de door God apart gezette en geheiligde rustdag is, dan sla je de plank volledig mis en verkondig je een on-Bijbelse leer, wat een pure vervangingsleer is! De zondag is nog steeds de 1ste dag van de week. In principe een gewone dag die door bepaalde mensen (niet door God) is uitgeroepen en geworden tot de christelijke rustdag. De zondag is dus niet door God apart gezet en ook niet door God geheiligd als zijnde een speciale dag!

Hoe is het nou zover gekomen, dat het christendom zijn eigen rustdag heeft, afwijkend van het jodendom waar we toch uit voortkomen? Het antwoord vinden we bij keizer Constantijn de Grote. Voordat Constantijn de Grote zijn gehele rijk uitriep tot christelijk (zie hfdst. 1) aanbad hij de zonnegod. En inderdaad; op de zondag! De Joden, samen met de gelovigen uit de heidenen, vierden de eerste eeuwen nog steeds de sabbat. Maar uit haat tegen de Joden veranderde Constantijn de Grote, op het concilie van Nicea, de door God voorgeschreven rustdag van de zaterdag (sabbat) naar de zondag. Omdat er diverse gelovigen ook al op zondagochtend een samenkomst hadden (vanwege het vieren van de opstandingsdag) kwam deze verandering hen best goed uit. Het antisemitisme was, mede door de vroege kerkvaders, de gemeente al ingeslopen en deze groep had zich al deels losgemaakt van het jodendom. Vroege kerkvaders als Polycarpus, Eusebius, Ignatius en Origenes brachten het antisemitisme in de kerk maar daarover meer in het volgende hoofdstuk. Voor de groep gelovigen die dus al op de zondagochtend samenkwamen werd eigenlijk, door Constantijn de Grote, legaal gemaakt wat 'ilegaal' (niet officieel) was. Doordat deze verandering al eeuwen zo is, generatie op generatie, weten we ook niet beter meer en vinden we het vanzelfsprekend dat de zondag de rustdag is. Mede door alle kerkelijke theologieën, kerkelijke theorieën, kerkelijke formulieren, enz. die daarop aansluitend zijn gemaakt. Het gevolg is nu wel, dat er aanstoot wordt genomen aan mensen die op zondag van alles doen, zoals bijv. de winkel open of klusjes in en om het huis doen, enz., enz. Deze mensen leven misschien niet volgens de regels van de kerk, maar heeft u er wel eens over nagedacht dat deze mensen misschien wel de sabbat houden en vieren? Dan is voor deze mensen de zondag een gewone dag. Pas dus op met (ver)oordelen naar anderen toe, zeker als iets niet volgens het kerkelijke principe gaat! Want binnen die afgebakende principes is er weinig ruimte voor mede-gelovigen, die in dezelfde God geloven.

Weet u dat de hugenoten, hoofdzakelijk door mede-christenen, vervolgd en vermoord werden omdat ze de sabbat hielden en vierden i.p.v. de zondag?! Er zijn in het verleden heel wat vervolgingen geweest, door de kerk, met maar één doel; iedere gelovige moest precies zo gaan geloven, zoals de kerk het leerde en voorschreef.

Als gelovigen uit de heidenen mogen we de sabbat meevieren en houden met de Joden, maar als je het gaat doen als verplichting dan val je in wetticisme. Het moet wel een hartsverlangen zijn anders hou je het niet vol. Al denk ik wel eens na over hoe het er nu aan toe zou zijn gegaan als de vervangingsleer niet was geleerd en ontstaan. Zouden er dan alleen huisgemeenten zijn geweest en overal alleen maar synagogen hebben gestaan en geen kerkgebouwen? Zouden wij allemaal, met onze oudste broeder, de sabbat vieren en houden? Zouden wij alle joodse (Bijbelse!) feesten met Israël meevieren? Zouden wij massaal achter Israël staan met alles wat er gebeurt om hen heen? Zouden wij ze massaal liefhebben, omdat uit hun onze Verlosser is geboren? Zouden wij dan tegen iedereen zeggen die tegen ze in opstand komt; “blijf van onze oudste broeder af, wie aan Israël komt, komt aan ons”!  Denk er maar eens over na of Hitler een schijn van kans had gehad als wij de vervangingsleer niet hadden aangehangen. Als heel christelijk Europa had geroepen; “blijf met je handen van onze broeders en zusters af, blijf van Gods oogappel af”! We dwalen wat af; dit komt in het volgende hoofdstuk aan de orde, maar je ziet wel dat alles met elkaar te maken heeft.

Als je beseft hoe de zondag als rustdag is ontstaan dan durf je hem geen ‘nieuw testamentische sabbatdag’ meer te noemen of ‘de vervanging voor de sabbat’. Dan zie je de zondag als een gewone dag, zonder vrome opsmuk.  En Hij zei tegen hen: De sabbat is gemaakt ter wille van de mens, niet de mens terwille van de sabbat. Daarom, de Zoon des mensen is Heere, ook van de sabbat. (Markus 2:27-28) Komt ook nog bij dat de sabbat al is ingesteld voor het eerste verbond. Ik ga hier geen uitspraak doen welke dag u zou moeten houden, want dat is voor ieder persoonlijk. Ik wilde u alleen meenemen naar het ontstaan van bepaalde opvattingen en leringen die, Bijbels gezien, niet kloppen. De vraag die mij wel bezig houd is; "Hoe zou God er over denken en er naar kijken als we iets in stand (blijven) houden wat on-Bijbels is ontstaan? Wat ontstaan is vanuit antisemitisme!" Aan de andere kant verwoordt Paulus het ook weer als volgt; “De een acht de ene dag boven de andere dag, maar de ander acht al de dagen gelijk. Laat ieder in zijn eigen geest ten volle overtuigd zijn. Wie de dag in ere houdt, houdt hem in ere voor de Heere, en wie de dag niet in ere houdt, houdt hem niet in ere voor de Heere” (Rom.14:5-6a). We mogen elkaar daarom nooit veroordelen, maar het is wel goed om elkaars mening en geloofsleven te ventileren. God zij dank hebben we nu (nog) de vrijheid dat we ons geloof vrij kunnen beleven!  Leef uw geloof dan ook vrijuit en wees daardoor een voorbeeld voor de mensen om u heen. Als het maar wel tot eer van God is.